Yakın zamanda okuduğum bir haberde, Silikon Vadisi’nde çalışan kişilerin yaş ayrımcılığı (ageism) problemiyle ilgili sıkıntılarından bahsediyordu. Özellikle 40 yaş üstü çalışanların, teknoloji sektöründe yaşlı kabul edildiğinden bahseden makalede 35 yaşın, kritik yaş olduğunu anlatan röportajlar da yer alıyordu.
Yaş ilerledikçe iş bulmanın zorlaştığı, bir gerçek. Ülkemizde de 50-60 yaşlarında insanların iş bulma noktasında dezavantajlı oldukları biliniyor. Ancak 35 veya 40 yaş, iş bulmak için ileri bir yaş mıdır sizce? Eğer ki teknoloji sektöründe çalışıyorsanız bu sorunun cevabı “evet” oluyor.
Çalışma yaşı istatistiklerine göz attığımızda da teknoloji sektörü çalışanlarının oldukça genç ortalamaya sahip olduğunu görebiliyoruz. Örneğin Amerika’da ortalama çalışma yaşı 42 olmasına karşın, teknoloji sektöründeki şirketler olan Facebook’ta 29, Google’da 30, Apple’da 31, Amazon’da 30 ve Microsoft’ta 33. Bu da gösteriyor ki özellikle teknoloji şirketlerinde çalışma yaş ortalaması çok daha düşük seviyede. Bu sektörde 35 yaş sonrası iş bulma noktasında risk başlıyor. Özellikle 40 yaş üzeri çalışanlar daha düşük pozisyonlarda çalışmaya razı olsalar da insan kaynakları bu tür başvuruları çoğunlukla fazla yetkinlik (over qualification) bahanesiyle kibarca reddediyor.
Esasında teknoloji çalışanları da futbolcular gibi sezonluk çalıştırılan kişilerdir. Bir nevi belli bir yaş aralığında yarışabilen yarış atlarına da benzetmek doğru olabilir. Yani şirketler açısından kullanım ömürleri kısıtlıdır. Ancak teknoloji çalışanlarının futbolculara göre iki büyük dezavantajları vardır. Birincisi, kısıtlı sürede futbolcular kadar kazanmaları mümkün değildir. İkinci olarak, futbolcular 35 yaşından sonra bu işe devam edemeyeceklerini bilmelerine ve buna göre plan yapmalarına karşın, teknoloji çalışanları bu bilgiden de habersizdir. Dolayısıyla tam tecrübe kazandığını düşündüğü ve daha iyi ücretlere çalışabileceğini zannettiği yaşta, teknoloji çalışanı sektörde “persona non grata” (istenmeyen kişi) olduğunu fark eder.
Teknolojik meslekler bir anlamda nankör meslekler olarak tanımlanabilir çünkü çok hızlı ilerleyen sektörde, değişime ayak uydurabilmek ve sürekli öğrenebilmek biraz ileri yaşlarda çalışanları zorlamakta ve bu da tercih edilirliklerini azaltmaktadır. Örneğin bir avukat veya doktor tecrübe kazandıkça değerlenirken teknoloji çalışanı için bu durum çoğu zaman böyle olmaz. Alttan gelen dijital yerli neslin hem yeni bilgilere hem de öğrenme hevesine sahip olması sebebiyle ileriki yaştaki çalışanlara göre her zaman tercih edilebilirliği daha fazla olmaktadır. Üstelik bu kişiler tecrübelilere göre çok daha ucuza çalışmayı da kabul etmektedir. Dolayısıyla teknolojik sektör çalışanlarının yaş ortalamasının düşük olmasının belli dayanakları olduğu söylenebilir.
Türkiye’de teknoloji çalışanları ileriki yaşlarda iş bulabilmek açısından fırsat bulabilirlerse yöneticiliğe geçmeyi tercih edebiliyorlar ancak bu durumda da potansiyel iş fırsatlarının azalması gibi bir handikapla karşı karşıya kalınıyor çünkü yönetici pozisyonları teknik pozisyonlara göre çok daha az sayıda oluyor.
Maalesef hayatın pek çok alanında olduğu gibi teknoloji sektöründe de yaşlılara yer yok. Dolayısıyla teknoloji çalışanlarının çalışma hayatlarının başında sezonluk çalışan olduklarının farkına varması ve ileriki yıllar için uzun vadeli alternatifler üzerine çalışması gerekiyor. Yoksa yaşlı ayrımcılığı (ageism) hızlı bir şekilde çevremizi kuşatıyor.
Hasan Yükselten
https://www.cnbc.com/2017/09/18/even-35-year-olds-may-feel-ageism-in-tech-google-amazon-engineers.html
https://www.usatoday.com/story/tech/columnist/2017/08/04/ageism-forcing-many-look-outside-silicon-valley-but-tech-hubs-offer-little-respite/479468001/
