Günümüzde sosyal ağlarıyla ilgili temel sorun, zaten çok büyük olmaları ve büyümeye devam etmelerini sağlayan piyasa tabanlı bir sistemde sıkışıp kalmalarıdır. Facebook, Starbucks’ın kahve satmayı durduramayacağı nedenlerinden dolayı kişisel verilerimizden para kazanmayı durduramaz. Bu, işletmenin kalbidir. Ve evet Facebook bir işletmedir.

Yazan: Sinem Bıçakçı

Sosyal medyada bir sorun olduğunun artık söylenmesine gerek yok.  Muhtemelen bunu kendiniz  de deneyimlediniz. Belki de Twitter’da  gezinirken hissettiğiniz şey – endişeli, twitchy, küçük bir dünya yorgunluğu – ya da YouTube videolarını izleyen bir çocuk gördüğünüzde rahatsızlık duymanız bu sorunu hissetmenizdendir. Belki de yakın zaman da gündeme gelen Facebook gizlilik skandalıyla, dijital hayatınızın en mahrem bölümlerini kâr maksimizasyonu sağlayan bir gözetim makinesine emanet ettiğinize hatırladınız ya da gördünüz.  Büyük sosyal medya platformlarında artan rahatsızlık, anketlere yansımaya başladı bile. Yakın bir zamanda Axios ve SurveyMonkey tarafından yapılan bir araştırmada, başlıca sosyal medya şirketlerinden üçünün – YouTube ile bir ana şirketi paylaşan Facebook, Twitter ve Google’ın – beş ay öncesine göre, Amerikalılar arasında popülerliğini biraz yitirdiği bulundu.

Amerikalılar şanslı bile sayılırlar  çünkü  Amerika Birleşik Devletleri dışında bu sosyal medya şirketleri, gerçek dünyadaki şiddeti körüklüyor ve otokrat yönetimleri güçlendiriyor. Üstelik Amerikalılar, diğerlerine göre az gözetim altındalar.

Sosyal medyanın asıl rüyası (sağlıklı tartışmalar yapmak, yeni yaratıcılık biçimlerinin kilidini açmak, insanları benzer ilgi alanlarına sahip başkalarına bağlamak) mevcut piyasa liderlerinin başarısızlıkları nedeniyle göz ardı edilmemelidir. Ve en çok kusurlu sayılabilecek ağlarda bile birçok önemli şey hala devam ediyor. Örneğin Batı Virginia öğretmenlerinin grevi ve örnek verilebilecek birçok toplumsal ayaklanma, büyük ölçüde Facebook ve Twitter’da organize edildi.

Bunun yanında iyileştirme adı altında aktive edilen düzeltmelerin birçoğu yeni düzenlemeler gerektirmektedir. Yine yakın zamanda gündeme gelen bir tasarı olan Dürüst Reklamlar Yasası, çevrimiçi siyasi reklamlar için daha fazla şeffaflık gerektirecektir. Mayıs 2018’de yürürlüğe giren Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Yönetmeliği, kullanıcılara dijital bilgi yollarını daha iyi kontrol etmeyi amaçlıyor. Ancak bu çabalar temel sorunlara değinmiyor ve aslında yeni başlayanlar için devletle rekabet etmeyi zorlaştırabilir.Sosyal ağların işleyiş biçimini değiştirmek konusunda gerçekten ciddiysek çok daha radikal müdahaleler gereklidir. Sosyal medyayı, bizi buraya getiren piyasa temelli baskılardan kurtarmak için üç olası yol var. 

1.      Yol: İnsanlara Güç Vermek 

“Yeni Güç” adlı kitabında, Jeremy Heimans ve Henry Timms “eski iktidarı” temsil eden merkezi, yukarıdan aşağı kurumlar ve “yeni” yi temsil eden merkezi olmayan, aşağıdan yukarıya hareketler arasındaki mücadeleyi yazıyorlar. Bunun adı “yeni güç.”Kitapta anlatılmak istenen Facebook, eski güç çıkarlarına hizmet eden yeni bir güç kurumunun bir örneğidir. Milyarlarca insanın yaratıcı çıktısını toplar ve büyük, merkezi bir kuruluş haline getirir. Çoğu kullanıcının oluşturdukları ekonomik değerden haberleri bile yoktur çünkü bu durum paylaşılmaz ve platformun yönetiminde söz sahibi olmaz.Bay Heimans, “Bu kadar sosyal sonuçlara ekonomik değer katıyorsanız yarattığınız değerde paylaşmalısınız” diyor.

Colorado Üniversitesi’nde medya çalışmaları yöneten Profesör Nathan Schneider, 2016’da benzer bir fikre sahipti ve Twitter kullanıcılarının, platformu paydaşlarından satın almaları ve aynı şekilde kullanıcı tarafından yönetilen bir topluluğa dönüştürmeleri için bir araya gelmelerini önerdi. Yerel bir kredi birliğinin kurulması gerektiğini savundu. Buna göre  ağda, çalışanlar ve enerji kullanıcıları gibi değerli katkılarda bulunan insanlar, daha büyük kazançlar ve daha fazla oylama gücü alacaklardır. Platformun operasyonlarıyla ilgili önemli kararlar için kullanıcılardan da fikir alınması gerekecek. Facebook’un kontrolünü elinde tutmakta zorlanan Mark Zuckerberg’in, şirketi bir kullanıcının sahip olduğu ve kolektif olarak çalıştırdığı son derece muhtemel değildir. Ancak Bay Schneider, sorumlu kullanıcılara daha fazla kontrol sağlamanın, ağa olan güveni yeniden sağlamaya ve Bay Zuckerberg’in Facebook’un temsil etmesini istediği gibi söylediklerine işaret edebileceğine inanıyor. Schneider, “Kendi çocuğuyla başlaması, demokrasiyi ciddiye aldığını gösterebilir” dedi.

2.      Yol: Bir Sosyal Federasyon Oluşturalım

Başka bir radikal yaklaşım, sosyal ağların daha çok e-posta gibi çalışmasını sağlamaktır. Bu sayede bağımsız uygulamalar, ortak bir protokolde birbirleriyle sorunsuz bir şekilde çalışabilir.Büyük bir Facebook yerine, federal bir sosyal ağ, bağımsız düğümlerin (Mombook ve Athletebook ve Gamerbook vb.) kümelerine benzeyeceklerdi. Milyarlarca kullanıcıya uygulanan tek boyutlu politikalar kümesine gereksinim duymak yerine, bu düğümler kullanıcıların önceliklerini yansıtacak şekilde tasarlanabilir. (Gizlilik şahinleri ve açık paylaşım maksimalistleri için bir ağ farklı veri tutma kurallarına sahip olabilir ve LGBT kullanıcıları için bir ağ ve evangelist papazlardan biri için farklı nefret konuşma kurallarına sahip olabilir.)

Bir düğüm çok zehirli hale geldiyse tüm ağı kapatmadan kaldırılabilir.Schneider, “E-posta internetteki en esnek sosyal ağdır ve buna adapte olmasına izin veren şey, açık bir protokoldür ve insanlar bunun üzerine uygulamalar geliştirebilir ve biz bunları nasıl kullandığımızı biliriz” diyor.Farklı ağ sürümleri zaten var.

Twitter’a benzemeyen bir sosyal ağ olan Mastodon, 2016’daki ilk çıkışından bu yana bir milyondan fazla kayıtlı kullanıcıya ulaştı. Son aylarda, Bitcoin gibi sanal para birimlerinin altında yatan blokçu sistemi olan blockchain’e dayanan çeşitli sosyal ağlar yayıldı. Merkezi olmayan ağların kendi sorunları vardır. Yönetmek zordur ve hala kötü oyuncular tarafından oynanabilirler. Ayrıca Facebook’un eleştirildiği aynı tür gizlilik sorunlarına karşı da avlanabilirler. (Aslında kullanıcıların şu anda Facebook’a öfkelenmesinin bir nedeni, şirketin veri altyapısının çok açık olması ve üçüncü taraf uygulama geliştiricilerinin Facebook dışında kullanıcı bilgilerini almalarını basit hale getirmesiydi.)Bunların hiçbiri derde deva değil. Ancak, daha merkezi olmayan modellerle deney yapmak, sosyal medya kullanıcılarına platformların ilgisiz bir kurumun değil, çıkarlarını temsil ettikleri duygusunu verebilir.

3.      Yol: Sona Erme Tarihlerini Sosyal Grafiklere Yazmak

Yeni uygulama geliştiricileri, gerçekte tarih arayan ilginç ve akıllı insanları çekmenin daha olası olduğunu düşünürler. Buna karşılık eski uygulamalar, ne kadar iyi inşa edilmiş olsalar da nihayetinde sürüngenler ve yırtıcılarla doludur.Benzer bir teori sosyal ağlara da uygulanabilir.

Facebook, Twitter, YouTube, Instagram ve Snapchat’ın hepsinin ilk yıllarında pek çok sorunu vardı ancak bunun yanında daha az sayıda istismar ve kötü niyetli davranışlar vardı. Bugün, bu platformların muazzam büyüklüğü ve etkisi, onları kötü aktörler için karşı konulmaz bal tenceresi haline getirdi ve “sosyal grafiklerimizin” çoğu – yarattığımız dijital bağlantı ağları için Facebook’un kullandığı bir ifade bu – yılların karmaşasıyla tıkanmış durumda.

Geçtiğimiz yılki bir blog yazısında, risk sermayesi uzmanı Hunter Walk ilginç bir fikir önerdi: Basıldığında, sosyal ağ kullanıcılarının tüm verilerini silmelerine, paylaşımlarını ve arkadaş listelerini temizlemesine izin veren, yasal olarak yetkilendirilmiş bir “yeniden başlama” düğmesi oluşturulması gerektiğini söyledi.

Daha da ileri gidip, sosyal ağ kullanıcılarına artık kullanmadıkları uygulamaların profillerini, etkileşim kurmadıkları arkadaşlarını ve takipçilerini düzenli olarak temizleyebilecekleri otomatik bir “kendi kendini temizleme” seçeneği sunulabileceğini önerdi.

Bu araçlar etkinleştirilirse kullanıcıların aylık veya yıllık olarak bilgilerinin kaybolmasını istemedikleri takdirde bunun tersi bir seçenek sunulabileceğini söyledi.Sosyal grafikleri geçici yapmak, onları varsayılan olarak sonsuza dek korumak yerine, çoğu sosyal ağ içerisinde bulunan  iş modelleri için  kötü olacaktır.

Ancak gizlilik ve veri hijyeni etrafında yeni ve sağlıklı normlar oluşturabilir ve ağlar daha yaşlı ve daha kalabalık hale geldikçe sorunların yığılmasına engel olunabilir. Orijinal sosyal ağların sihrinin bir kısmı yeniden canlandırabilir, aslında o kadar korkutucu olmadıkları böyle gösterilebilir.

Kaynak: https://www.nytimes.com/2018/03/28/