Son dönemde dünya çapında artan sosyal medya dezenformasyonu üzerine çok sayıda bilimsel çalışma yürütülmektedir. Bu çalışmalardan biri olan ve 25 Mart 2020 tarihinde yayınlanan bir makalede oldukça çarpıcı bilgiler yer almaktadır. Aarhus Üniversitesi, Siyaset bilimi bölümü ile İletişim-Kültür bölümünden araştırmacıların yürüttüğü çalışmada 2.300’den fazla Amerikalı Twitter kullanıcısının paylaştıkları haber başlıkları analiz edilmiştir. Özellikle araştırmacıların temel amacı sahte haber paylaşımının nedenlerini bulmaktır. Araştırmanın temelini özetle şu sorular oluşturmaktadır. Sahte haberleri paylaşan vatandaşlar:

Cahil ve tembel mi?

Dalga mı geçmeye çalışıyorlar (troll)?

Yoksa gittikçe kutuplaşan bir siyasi ortamda partizan bir şekilde rakiplere saldırmaya mı çalışıyorlar?

Çalışmada davranışsal verilerle bağlantılı olan psikolojik profiller dikkatli bir şekilde haritalanmıştır. Elde edilen sonuçlar oldukça ilginçtir. Bulgular sahte haberlerin cahil olma durumuyla pek alakalı olmadığını ortaya koymuştur. Aynı zamanda sahte haberlerin bilinçli ve aklı başında bireyler tarafından paylaşıldığı gözlemlenmiştir.

Diğer taraftan az sayıda da olsa sahte haberleri dalga geçmek için (troll) yaymayı amaçlayanlar tespit edilmiştir. Fakat asıl sahte haber paylaşımının partizan kutuplaşma için bir çeşit yöntem olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Siyasi muhaliflerden nefret ettiğini bildiren bireylerin sahte haber paylaşımında en yüksek payı oluşturdukları gözlemlenmiştir. Araştırmayla ilgili oluşturulan grafik özetle bize sahte haber yapanlar hakkında şunları söylüyor;

Twitter’da “sahte” haber kaynakları paylaşanlar cahil değildir.

Bilgililer, dijital okuryazarlık seviyeleri yüksek kişilerden oluşmaktadır ve politik olaylar hakkında konuya hâkimdirler. Onlar trol değil, alaycı kesimi oluşturmaktadır.

En önemlisi ise güçlü düşmanlık besleyen partizanlardır.

Sonuç olarak, bulgular geleneksel ve güvenilir haber kaynakları da dâhil olmak üzere “sahte haber” paylaşımının partizan davranış biçimiyle yakından ilişkili olduğunu ve diğer biçimleri de yönlendiren benzer psikolojik motivasyonlarca desteklendiğini ortaya koymuştur. Peki ülkemizde de durum benzer değil mi?

Yazan: Alaattin Aslan

Kaynakça

• psyarxiv.com/v45bk/
• twitter.com/M_B_Petersen/status/1242816082945216514?s=20