Dijitalleşme yönünde fizyolojik dünyada mecburi bir dönüşüm yaşanırken ekonomik yada toplumsal varlıkların da dijital dünyada bir an ilkin kendine bir yer bulması için telaşlı emek harcamalar sürdürülüyor. O şekilde göründüğü gibi kısa sürede fizyolojik ile dijital içinde bu ayrımı halletmeye gerek kalmayacak derecede sınırlar gittikçe belirsizleşecek. Blockchain teknolojisinin anahtar görevi görmüş olduğu bu yolda genel değişiklik aracı olan para başta olmak suretiyle tüm fizyolojik varlıkların hatta soyut varlıkların dijital versiyonları üretilerek ekonomik döngüye ekleniyor. Varlıkların dijital versiyonları üretildikten sonrasında gündeme gelen dijital iyelik, NFT (non-fungible tokens / benzeri olmayan / takas edilemez token) uygulamaları da bununla beraber getirdi.
Dijital sahiplenme biçimi olarak NFT, fazlaca ilgi çeken bir etkinlik alanı haline gelmiş durumda. Bu teknolojiyle şarkıların, fotoğrafların, tasarım çalışmalarının yanında GIF benzer biçimde animasyonların dahi dijital sahipliği alınabiliyor. Hatta yeni çıkan bir habere nazaran Stijn van Schaik isminde bir üniversite talebesi, ruhunun sahibinin istediği dine yada inanışa geçeceği vaadiyle NFT olarak ruhunu satmaya karar verir. Kısa sürede 350 dolara satılan Schaik’in ruhunun yeni sahibi ise bu dijital varlığına 3.5 milyon dolar istiyor. Bilinmiş olduğu benzer biçimde geçen yıl Twitter CEO’su Jack Dorsey’in 2006 senesinde atığı ilk tweet’i 2,5 milyon dolara NFT olarak satın alınmıştı. Gerekçe ise bundan elli yıl sonrasında atılmış ilk tweetin kim bilir ne kadar kıymetli olacağına dair tahmin idi. Bunlar benzer biçimde daha birçok örnek saymak mümkün!
Görüldüğü kadarıyla NFT, hayal sınırlarını zorlayan bir ekonomik etkinlik alanı sunuyor. Şimdiye kadar bilhassa sanat alanında, sanatçılara, dijital olsa da devam eden satışlardan hisse alabilmeyi sağlaması sebebiyle revaçta olan bu teknolojiyi, üniversite öğrencisinin ruhu örneğinde görüldüğü benzer biçimde kısa sürede daha garip uygulamalarda da görebiliriz. Bilinmiş olduğu suretiyle NFT’lerin sahipliği blockchain temelinde oluşturulan dijital sertifika ile kime ilişkin olduğu, dünya genelindeki yüzbinlerce bilgisayarda saklanıyor. Böylelikle başka hak sahiplerinin ortaya çıkması durumu engellenmiş oluyor. Blockchain temelli marketlerde NFT ile satışa çıkarılan ürünler bitcoin ve ethereum benzer biçimde kripto paralarla alınabiliyor. Sadece, geçmişte görülen banka soygunları benzer biçimde akla hayale gelmeyen yöntemlerle bu dijital varlıkların da korsanlarca ele geçirilebilmesi yeni güvenlik duvarları sunan protokollere gerekseme duyulduğunu göstermektedir. Aslına bakarsan altı büyük kripto para şirketi yöneticileri, yeni bir mevzuat için alternatif yolları tartışmak için bir araya gelmeyi kararlaştırdılar. Burada ortak bir banka, kripto para biriminin vergilendirmesi durumu sektörde işlevsel kuralların nasıl oluşturulacağı benzer biçimde mevzuları ele alınması planlanıyor.
Tüm avantajlarına karşın NFT’nin geleceği mevzusunda sual işaretleri de mevcut. İlk başta NFT ve Kripto para birimleri dünyayı değiştiren bir teknoloji olarak lanse edilebilmesinin yanında bıraktıkları devasa karbon ayak izine dikkat çekiliyor. Independent Türkçe’de yer edinen bir habere nazaran averaj bir NFT’nin yaratılmasının, benzinli otomobilde ortalama 800 kilometre yol halletmeye denk geldiği belirtiliyor. Bu da 200 kilogramdan fazla karbon üretimine denk geliyor. Fütüristtik emek harcamaları ve ışıklı heykelleriyle tanınan Fransız sanatçı ve çevre aktivisti Joanie Lemercier ise 6 kripto sanat eseriyle 10 saniyede, tüm stüdyonun 2 yılda harcadığından daha fazlaca elektrik tükettiğini fark ettiğini ifade ederek bu yüzden NFT’nin sürdürülebilir olmadığı fikrinde ısrar ediyor. Buradaki yüksek fiyatlardan dolayı kazanılan para sebebiyle bir çok şahıs enerji tesirini görmezden gelebiliyor.
Tamamen dijital kaynaklı olması ve söz mevzusu güvenlik sorunları sebebiyle kripto para ve NFT’lerin geleceği mevzusunda şüpheli yaklaşanlar da bulunmaktadır fakat bu alanlarda devasa rakamlarla meydana getirilen satışlar her geçen gün artıyor. Bu hareketlilikten dolayı geleceği blockchain teknolojisi ile doğru orantılı görenler de mevcut. Geldiğimiz noktada devletler de resmi kripto varlıklarını yapmaya başladılar. Metaverse ile beraber toplumsal alanın da ekonomik hayatla beraber dijital alana taşınması gündemde. İnsanlar artık fizyolojik varlıklarının sınırlarından kurtulup siberuzayda özgürce hareket edebilmenin hayalini kuruyor. Blockchain teknolojisiyle beraber nasıl yeni bir iktisat insan yaşamının merkezine konulduysa, metaverse de yeni bir toplumsal yaşam biçimini, yaşamın her yönünü, tüm etkinlik alanlarını kapsayacak şekilde dijital dünyaya aktarmanın bir yolu olarak insanlığın gündemini işgal edecek benzer biçimde görünüyor.
Dikkatlerden kaçmaması ihtiyaç duyulan bir mevzu da bu gelişmelerin tamamı Web 2.0’dan, şu demek oluyor ki etkileşimli Web’ten sonrasında ortaya çıkan semantik Web’in (Web 3.0) daha ilk tesirleri olduğudur. Son 20 yıldaki gelişmelere bakıldığında fazlaca kısa sürede Web 4.0’ın duyusal halinin de görünür hale gelebileceğini anlamak oldukça kolay. Bu zamanda netin bir ruh benzer biçimde etrafta organik olarak var olacağını düşündüğümüzde kişilerin potansiyellerini daha kolaylıkla sergileyebileceklerini bekleyebiliriz. Bundan dolayı fırsat eşitliği küresel geçerli olacak tüm coğrafyalardan bireyler kabiliyetlerini gösterebileceklerdir. Dolayısıyla Sanayi 4.0’ın ve aslen tüm sanayi devrimlerinin üretim odaklı stratejilerinden Cemiyet 5.0’ın insan odaklı stratejilerine geçilmesi daha da anlamlı hale gelecektir.
Özetle gelecek toplumlar dijital teknoloji, suni zeka, biyoteknoloji ve toplumsal bilişimin odağında biçimlenecektir. Bu teknolojileri iyi kullanarak geleceğe hazırlananlar sıhhatli bir cemiyet inşa edebilecek, aksi durumda ise Alvin Toffler’in ifadesiyle, toplumlar müthiş bir yıkımla karşı karşıya kalacaklardır.
Abdulkadir Büyükbingöl
