Bilinç ve bilinçsiz ayrımı daha geç gerçekleşiyor.

Gözün retinasına düşen resimlerin bilinçli olarak algılanmasının kararı beyinde veriliyor. Yapılan son araştırmalar, bazı uyarıların bilince giden yolda, tabir-i caizse süzgeçten geçip kaybolduğunu gösteriyor. Araştırmaya göre bu süreç, şaşırtıcı biçimde sinyallerin işlenmesi esnasında yani geç başlıyor. Sinir hücrelerinin bilinçli ve bilinçsiz uyarılara başlarda verdiği tepkiler arasında ise hemen hemen hiçbir fark olmadığı görülüyor.

Günlük hayatımızda durmadan binlerce görsel uyarıyla karşı karşıya kalsak da bunların sadece bir kısmını bilinçli olarak algılarız. Beynimiz, bir uyarı seline maruz kalmamak için uyarıları sistematik olarak ayıklar ve böylece gözümüzün ağ tabakasına düşen resimlerin bilinç ile algılanıp algılanmayacağının kararını verir.

Bu sürecin tam olarak nasıl gerçekleştiği henüz bilinmiyor. Bu mekanizmayı inceleyen  Thomas Reber ve ekibi, bazı uyarıların bilince giden yolda bir nevi süzgeçten geçip “kaybolduğu” sonucuna vardılar.

Resim testlerinde algı

Reber ve ekibi, uzun süredir bilinen bir fenomenden yola çıkmışlar. Bilinen o ki bir insana art arda iki resim gösterildiğinde ikinci resmi ancak ilk resimle arasında yeterli mesafe olduğunda algılayabiliyor. Yapılan deneylerde 21 kişiye saniyenin onda birinden biraz daha uzun bir süre aralığında değişen fotoğraf serisi gösterildi. Öncesindeyse kişilerden iki motife özellikle dikkat etmeleri ve deneyin sonunda bu iki motifi diğer resimlerin içinde görüp görmedikleri sorulmuş. Reber, bunun için iki aranan resim arasındaki mesafe süresinin değiştirildiğini ve bazen ekrana art arda yansıtılırken bazen de aralarında bir veya daha fazla resim olduğunun altını çiziyor.

Beynin içine bir bakış

Elde edilen sonuçlar, aranan resimler art arda gösterildiğinde katılımcıların yaklaşık yarısının sadece ilk resmi bilinçli algıladığını gösteriyor. Peki, beyinde ne olmuştu da motiflerden bir tanesi bilincin gözünden kaçmıştı? Araştırmaya katılan tüm kişilerin epilepsi hastası olmasından dolayı tedavi amaçlı şakaklarına özel elektrotlar takılmış olması sayesinde, bilim adamlarının bu şekilde bazı sinir hücrelerinin görsel uyarılara verdikleri tepkiyi ölçmeleri mümkün olmuş. Hedeflenense resimlerin bilinçli veya bilinçsiz algılanmasından sonra işlenmesinde ne gibi farklar olduğunu görmek.

Geç ayırma

Gözün ağ tabakasına bir resim düştüğünde buna ait uyarılar görme sinirleri tarafından önce kafatasının arka bölümüne yani ana görme merkezi olan görsel kortekse iletilir. Burada sinyalin ayrılması gerçekleşir. Bir kısmı şakaklar üzerinde alına doğru geri gider. Bilim adamlarına göre, şakağın arka bölümünde yani işlem zincirinin daha önde gelen bölgesinde bilinçli ve bilinçsiz işlenmiş resimler arasında hemen hemen hiçbir fark bulunmamakta. Buradan bilinçli ve bilinçsiz ayrımı, bugüne kadar birçok bilim insanının düşündüğünün aksine çok daha geç gerçekleştiği sonucu çıkıyor.

Görüyoruz ama algılamıyoruz

Buna göre gözün resmi kaydettiği ama gerekli sinyali daha geç ürettiği ortaya çıkıyor. Üretilen sinyalinse bilince giden yolda kaybolduğunu gösteriyor. Sonuç olarak da kişi resmi algılamıyor. Thomas Reber’e göre, kişi bunu inkâr etse de ölçümler sayesinde belirli bir motifi gerçekten gördüğü kanıtlanabiliyor.

Reşat Okur

Kaynak: www.scinexx.de